Decennia lang werd het 3,2 miljoen jaar oude fossiel Australopithecus afarensis, bekend als ‘Lucy’, algemeen beschouwd als een belangrijke kandidaat voor de directe voorouder van de mensheid. Recente ontdekkingen en het toenemende debat onder paleoantropologen trekken deze lang gekoesterde veronderstelling echter in twijfel. Nieuw bewijs suggereert dat een oudere soort, Australopithecus anamensis, feitelijk degene kan zijn waarvan de mens afstamt, wat tot controverse binnen het veld leidt.
De opkomst en ondergang van Lucy’s regering
Het verhaal begon in 1974 met de ontdekking van Lucy in Ethiopië. Haar rechtopstaande houding, gecombineerd met een relatief klein brein ter grootte van een chimpansee, positioneerde haar als een cruciale tussenpersoon tussen onze aapachtige voorouders en de moderne Homo sapiens. Jarenlang was men het erover eens dat de soort van Lucy rechtstreeks leidde tot de opkomst van het geslacht Homo. Deze opvatting werd in 1979 versterkt toen uit analyse bleek dat A. afarensis was de duidelijke voorloper van alle latere mensachtigen.
Hoe meer fossielen er echter werden opgegraven, hoe complexer het beeld werd. De stamboom van de mensachtigen lijkt eerder op een verwarde struik dan op een rechte lijn, waardoor het moeilijk is om één enkele directe voorouder aan te wijzen. De nieuwste uitdaging komt voort uit een recente studie gepubliceerd in Nature, waarin voorheen raadselachtige fossiele fragmenten opnieuw worden onderzocht en deze in verband worden gebracht met een soort genaamd Australopithecus deyiremeda.
De nieuwe kanshebber: Australopithecus anamensis
Het artikel Nature suggereert dat A. deyiremeda en de Zuid-Afrikaanse Australopithecus africanus waren nauwer verwant aan elkaar dan aan de soort van Lucy. Dit impliceert dat A. africanus stamde niet af van Lucy, maar was in plaats daarvan haar neef. Als dit waar is, zou de oudere Australopithecus anamensis, die tussen 4,2 en 3,8 miljoen jaar geleden leefde, de ware voorouder kunnen zijn van zowel A. deyiremeda en A. africanus, en uiteindelijk van mensen.
Dit idee wordt verdedigd door sommige onderzoekers, zoals Fred Spoor van University College London, die geloven dat Lucy’s iconische status als directe voorouder nu onhoudbaar is. Spoor stelt dat als A. anamensis de wortel is, zal de soort van Lucy worden gedegradeerd tot een verder familielid.
Felle meningsverschillen en onzekerheden
De wetenschappelijke gemeenschap is echter verre van verenigd. Sommige antropologen doen de nieuwe bevindingen af als ‘vergezocht’, terwijl anderen beweren dat het Oost-Afrikaanse fossielenbestand Lucy nog steeds als de meest waarschijnlijke kandidaat ondersteunt. Carol Ward van de Universiteit van Missouri wijst erop dat de oudst bekende Homo -fossielen afkomstig zijn uit Oost-Afrika, wat erop wijst dat het geslacht daar waarschijnlijk is ontstaan, wat de voortdurende voorouderlijke rol van Lucy ondersteunt.
Het debat strekt zich zelfs uit tot de auteurs van de Nature -studie zelf. Hoofdauteur Yohannes Haile-Selassie benadrukt dat de soort van Lucy de beste kandidaat blijft, en noemt haar meer mensachtige voetstructuur als bewijs. Co-auteur Thomas Cody Prang stelt echter dat Lucy mogelijk onafhankelijk mensachtige eigenschappen heeft ontwikkeld, vergelijkbaar met hoe vleermuizen en vogels beide vleugels ontwikkelden.
De ongrijpbare voorouder
Het kernprobleem is de onvolledigheid van het fossielenbestand. Hoe verder we teruggaan in de tijd, hoe minder exemplaren we vinden, waardoor definitieve conclusies onmogelijk worden. Volgens Lauren Schroeder van de Universiteit van Toronto Mississauga is de vroege Homo waarschijnlijk voortgekomen uit een complexe ‘gevlochten stroom’ van zich vermengende mensachtige soorten in heel Afrika.
Uiteindelijk kan de identiteit van onze directe voorouder voor altijd ongrijpbaar blijven. Zoals Ward het kort en bondig verwoordt: ‘We zullen vrijwel zeker nooit weten wie onze directe voorouder is.’ Ondanks deze onzekerheid zal voortgezet onderzoek ongetwijfeld meer licht werpen op ons evolutionaire verleden, ook al zal het nooit een enkel, definitief antwoord onthullen.
De vraag naar onze oorsprong herinnert ons eraan hoeveel we nog steeds niet weten over de menselijke evolutie. Het debat over Lucy onderstreept de noodzaak van verdere ontdekkingen en verfijnde analyses om de complexe puzzel van ons verleden samen te stellen.
