Astronomen hebben voor het eerst een interstellaire komeet – 3I/ATLAS – waargenomen die röntgenstraling uitzendt, wat nieuwe inzichten oplevert in de samenstelling ervan en de manier waarop deze samenwerkt met de omgeving van ons zonnestelsel. De detectie, uitgevoerd door zowel het XMM-Newton observatorium van de European Space Agency (ESA) als de door Japan geleide XRISM-missie, stelt wetenschappers in staat gassen te bestuderen die anders verborgen zouden blijven voor traditionele optische telescopen.
Wat maakt deze komeet speciaal?
3I/ATLAS is pas het derde bevestigde interstellaire object dat door ons zonnestelsel gaat. In tegenstelling tot de meeste kometen die hun oorsprong vinden in onze eigen omgeving, vormde hij zich rond een andere ster, waardoor hij een unieke bezoeker werd. Hierdoor kunnen wetenschappers materiaal analyseren dat normaal gesproken niet in ons zonnestelsel voorkomt, wat mogelijk licht kan werpen op de diversiteit van planetenstelsels elders in de Melkweg.
Hoe röntgenstralen verborgen gassen onthullen
Kometen zien er meestal helder uit in zichtbaar licht als gevolg van gereflecteerd zonlicht. Röntgenstraling vertelt echter een ander verhaal. Wanneer de energetische deeltjes van de zon (zonnewind) in botsing komen met de gassen rond een komeet, produceren ze röntgenstraling. Dit fenomeen is vooral handig voor het detecteren van lichtere elementen, zoals waterstof en stikstof, die moeilijk te zien zijn met instrumenten met zichtbaar licht.
De XRISM-telescoop observeerde 3I/ATLAS voor het eerst gedurende 17 uur tussen 26 en 28 november, waarbij een röntgengloed werd vastgelegd die zich tot ongeveer 400.000 kilometer van de kern van de komeet uitstrekt. Dit bevestigt dat de zonnewind de gaswolk van de komeet actief van energie voorziet. Latere waarnemingen door ESA’s XMM-Newton-observatorium op 3 december onthulden een duidelijke röntgengloed, wat deze interactie verder bevestigde.
Voorbij waterdamp: een chemische vingerafdruk
Eerdere waarnemingen met instrumenten als de James Webb-ruimtetelescoop hebben waterdamp, koolmonoxide en kooldioxide in 3I/ATLAS geïdentificeerd. De röntgengegevens bieden echter aanvullende spectrale kenmerken van koolstof, stikstof en zuurstof. Deze bevindingen zullen wetenschappers helpen de mix van deeltjes die vrijkomen uit de kern van de komeet te ontwarren en hoe deze reageren in de energetische omgeving nabij de zon.
“3I/ATLAS biedt een nieuwe mogelijkheid om een interstellair object te bestuderen, en waarnemingen in röntgenlicht zullen andere waarnemingen aanvullen en wetenschappers helpen erachter te komen waar het van gemaakt is”, merkten ESA-functionarissen op.
De gecombineerde gegevens van deze twee missies zullen onderzoekers een vollediger inzicht geven in de samenstelling van de komeet, wat aanwijzingen zou kunnen bieden over de omstandigheden in het sterrensysteem waar deze vandaan kwam. Deze waarneming onderstreept de waarde van astronomie met meerdere golflengten, waarbij verschillende soorten licht verschillende aspecten van hemellichamen onthullen.
Concluderend betekent de detectie van röntgenstraling van 3I/ATLAS een belangrijke stap voorwaarts in het begrijpen van interstellaire objecten en hun interactie met ons zonnestelsel, wat verdere ontdekkingen belooft terwijl wetenschappers de gegevens blijven analyseren.
